Stacja LOFAR PL-612 w Bałdach

Decyzja o zaangażowaniu się polskich zespołów naukowych w rozwój systemu LOFAR była naturalną konsekwencją współpracy międzynarodowej rozwijanej przez krajowe środowisko radioastronomów od lat 80-tych XX wieku, m.in. w ramach europejskiej i ogólnoświatowej sieci interferometrycznej VLBI. Deklarowana chęć budowy w Polsce 3 stacji systemu LOFAR sprawiła, że polscy naukowcy od początku odgrywali istotną rolę w pracach nad rozwojem i konsolidacją systemu.

Formalne nawiązanie krajowej współpracy na rzecz udziału Polski w LOFAR nastąpiło w 2007 roku wraz z powołaniem do życia konsorcjum POLFAR obejmującym 9 instytucji:

• Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie (koordynator),
• Uniwersytet Jagielloński w Krakowie,
• Centrum Badań Kosmicznych PAN w Warszawie,
• Poznańskie Centrum Superkomputerowo – Sieciowe (afiliowane przy Instytucie Chemii Bioorganicznej Polskiej Akademii Nauk),
• Uniwersytet Zielonogórski,
• Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu,
• Centrum Astronomiczne im. Mikołaja Kopernika Polskiej Akademii Nauk w Warszawie,
• Uniwersytet Przyrodniczy we Wrocławiu
• Uniwersytet Szczeciński.

W latach 2007-2020 pierwszą przewodnicząca Konsorcjum była prof. dr hab. Katarzyna Otmianowska-Mazur (UJ Kraków), obecnie funkcje tą pełni prof. dr hab. Andrzej Krankowski (UWM w Olsztynie)

W roku 2010 konsorcjum z sukcesem zaaplikowało o umieszczenie LOFAR na pierwszej Polskiej Mapie (Drogowej) Infrastruktury Badawczej, stanowiącej podstawowy instrument polityki naukowej państwa wykorzystywany do długoterminowego planowania i zarządzania rozwojem strategicznej infrastruktury badawczej w Polsce z udziałem polskich zespołów naukowych w najważniejszych europejskich i międzynarodowych przedsięwzięciach tego typu.

Miało to istotny wpływ na uzyskanie przez konsorcjum w 2013 roku dofinansowania z Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego na budowę 3 polskich stacji systemu LOFAR w ramach strumienia finansowania tzw. dużej infrastruktury badawczej. Pozyskane środki pozwoliły konsorcjum na zakontraktowanie budowy stacji w Bałdach (k. Olsztyna), Borówcu (k. Poznania) oraz Łazach (k. Krakowa), zarządzanych odpowiednio przez UWM w Olsztynie, CBK PAN w Warszawie oraz UJ w Krakowie, a także na podłączenie polskich stacji do sieci informatycznej LOFAR w oparciu o infrastrukturę krajowej sieci światłowodowej PIONIER.

Z początkiem 2016 roku polskie stacje stały się funkcjonalnie częścią systemu LOFAR i rozpoczęły prowadzenie obserwacji radioastronomicznych i monitorowanie przestrzeni kosmicznej w ramach tzw. Kluczowych Projektów Naukowych (ang. Key Science Projects) LOFAR wchodząc w skład the International LOFAR Telescope (ILT).

Od 20 grudnia 2023 roku decyzją wykonawczą Komisji (UE) 2023/2881 polskie stacje LOFAR wraz z konsorcjum POLFAR weszły w skład konsorcjum na rzecz europejskiej infrastruktury badawczej: Sieć Radiowa Niskiej Częstotliwości (LOFAR ERIC).